Son günlerde “Faiz Lobisi” tartışmaları yoğunlaştı. Faiz Lobisi var ise, bu lobinin amacı faizi yükseltmek olmalıdır. Faizi, faiz ile değerlendirecek parası olanlar yükseltmek ister. Acaba bizim ekonomimizde kimler para kullanıyor? Bu paraları kimler faiz karşılığı veriyor? Ne kadar faiz ödeniyor?
Bizim ekonomimizde faiz trafiği 3 kanaldan işliyor:
* Bankalar, mevduat toplayarak borçlanarak kredi dağıtıyor.
* Merkezi hükümet, borçlanarak bütçe açığını, döviz açığını kapatıyor.
* Özel sektör yurt dışından döviz kredisi kullanıyor.
Haberin Devamı
Özel sektörün borcu yüksek
Özel sektörün 169 milyar dolar dış borcu var. Özel sektör, yurt dışından daha ucuz faiz ile kredi bulunca dış kredi kullanıyor. Bu kredilerin faizini de dışarıya ödüyor. Özel sektörün dış borcunun 81 milyar dolarlık bölümü bankalar ile diğer finans kuruluşlarının döviz borcu. 88 Milyar doları reel sektörün borcu.
Faizden para kazanma dönemi artık sona erdi
Kaba anlatım ile “Faiz Paranın Fiyatı”dır. Faiz fiyatı, paranın kıtlığını yansıtır. Nasıl tüfek icat olunca mertlik bozuldu ise, türev piyasaları diye adlandırılan (paraya takla attırarak, sanal para yaratan sistemler) işlemeye başlayalı beri dünyada paradan bol bir şey yok.
Para eskiden dolara bağlı idi. Sonra üretime bağlı hale gelmişti. Dışarıda bir zamanlar doların yıllık yüzde 15, yüzde 10 faizi vardı. Şimdilerde üretimden bağımsız artıp duruyor. Bunun için küresel piyasalarda faiz yerlerde sürünüyor. Faizden çok risk primi ile para satılır hale geldi.
Günümüzde paradan para kazanma devri bitti. Buna da en fazla Ayşe Hanım Teyzem üzülüyor. Eskiden banka faizi, geçimine katkı yapardı. Şimdilerde parası bankada eriyor.
BANKALAR PARA TİCARETİ YAPIYOR
Bankalar para ticareti yapan kuruluşlardır. Faizle para alır, faiz ile para satarlar.
Bankaların ana kaynağı mevduattır. Mevduat toplarken mevduat sahiplerine para, borçlandıkları bankalara, para piyasalarına faiz öderler. Faiz ne kadar düşük olur ise, bankalar o kadar mutlu olurlar.
Bankalar faiz ile topladıkları paraları faiz ile ihtiyaç sahiplerine kullandırırlar.
Bankaların topladıkları TL., döviz ve altın gibi birikimlerin önemli bölümünü TCMB sıfır faiz ile zorunlu karşılık olarak bankalardan alıyor, döviz rezervini zenginleştiriyor.
Bankaların toplam kredilerinin üçte biri büyüklüğünde imkanı Devlet kullanıyor. Bankalara, piyasa faizi ile bono ve tahvil satıyor. Bunun için de bankaların toplam faiz gelirlerinin yaklaşık dörtte birini Devlet (bono ve tahvil faizi olarak) bankalara ödüyor.
Banka sisteminde mevduat faizini toplarken de kredi faizini belirlerken de kamu bankaları piyasayı belirleme gücüne sahip. Kamu bankalarının toplam mevduatdaki payları yüzde 34,toplam kredilerdeki payları yüzde 25 oranında.
Haberin Devamı
En büyük borçlu devlet
Devletin (Merkezi Hükümetin) döviz karşılığı ve TL olarak toplam borcu 532 Milyar TL.dır. Bunun 386 milyar TL.sı iç borç, 146 milyar TL. sı (82 milyar dolar) dış borçtur. Devletin toplam borcunun milli gelire (GSYH) oranı yüzde 37.6 dır.
Hazine 2013 yılında iç borç için 40.4 milyar TL., dış borç için 7.2 milyar TL. faiz ödedi. Hazine’nin 2012 yılında iç borçlanmada ortalama faiz oranı yüzde 8.8 idi. Bu yılın ilk 4 ayında yüzde 6.4 oldu. Hazine 2012 den buyana dış piyasalara tahvil satarak borçlanırken yüzde 6.3-5.7-4.3-3.4 gibi yıllık maliyetlerle borçlandı.
Devlet 2006-2012 arasında yurt dışından borçlanırken toplam kredilerin yüzde 54.0’ünü uluslararası piyasalardan buldu. Yüzde 26.2’si ticari kredi niteliğinde. Hazine’nin 386 milyar TL tutarındaki iç borcunun yüzde 23.2’si yabancıların elinde.
Yarısını kamu ve özel sektör bankaları satın almış durumda. İç borç kağıtları kimin elinde ise faizi de onlar alıyor.
